Wil je een dagje niet wandelen en ben je toe aan wat kunst en cultuur, dan is een bezoek aan Hospital Kuks, in het plaatsje Kuks gelegen aan de Elbe, een echte aanrader. Kijk je ogen uit in dit prachtige gebouwencomplex en duik in de bijzondere geschiedenis van Graaf Špork en zijn enorme drang om zich te bewijzen en het resultaat daarvan; de geweldige gebouwen en de kunst die hij achterliet. Wij gingen met een gids op pad en bezochten ‘de kant van het leven’ en ‘de kant van de dood’.
Tsjechië is een echt wandelland. Ik verbleef in het voorjaar op Camping Aktief, in het charmante dorpje Vernerovice en maakte vandaaruit een aantal prachtige wandelingen over het platteland. Vlak in de buurt maakte ik een onvergetelijke wandeling over de Tafelberg Ostas en was helemaal onder de indruk van de wandeling door de Rotssteden Teplice en Adrspach. Kijk ook voor een impressie op het blog Wandelland Tsjechië, natuurgebied Broumovsko gecheckt en …TOP!, dat ik schreef voor Ecktiv.
Maar er is meer te doen, naast het wandelen. Ik bezocht ook het Merkurmuseum in het stadje Police. Treinen, auto’s, gebouwen, bruggen, alles is er in elkaar gezet met Merkur, het metalen constructiespeelgoed dat we in het Westen kennen onder de naam Mecano. Om de hoek ligt het papiermuseum; knipfröbelplaten van zo ongeveer elk dier en voorwerp; panda’s, vogels, vliegtuigen, vuurtorens, noem het maar op. Maar het meeste indruk maakte op mij het bezoek aan Hospitaal Kuks. Ik ga je er over vertellen:
De gids wijst naar de kant van het leven zoals het was ten tijde van graaf Špork.
De graaf
Het begint allemaal bij Graaf Frantisek Antonín Špork. Hij was de zoon van een arme militair die zichzelf opwerkte en uiteindelijk roem, eer, een adellijke titel en heel veel geld verkreeg toen hij als generaal en aanvoerder van de Oostenrijkse cavalerie de Turken versloeg. Zijn zoon Graaf Frantisek Antonín Špork erfde de titel en de enorme rijkdom. In zijn drang om ook echt voor vol te worden aangezien door de adel liet Graaf Špork bovenop minerale bronnen langs de Elbe een complex bouwen met als doel een kuuroord te maken van wereldniveau. Door het aantrekken van de beste architecten, kunstenaars, beeldhouwers en dichters probeerde hij in aanzien te stijgen.
Tijdens een wandeling door Kuks kom je tientallen beelden tegen waarvan een heel aantal gemaakt zijn door de beroemde kunstenaar Matthias Bernard Braun.
De kant van het leven
Het kuuroord werd tussen 1694-1724 gebouwd aan de linkerkant van de Elbe in Oost-Bohemen bij het plaatsje Kuks. Dit kuuroord was helemaal over de top. Het bestond niet alleen uit de gebouwen voor de Spa, maar het werd een heel complex met onder anderen een kasteel, een kapel voor de Hemelvaart van de maagd Maria en een houten theater. De gasten werden ondergebracht in het Golden Sun Inn. Alles was overvloedig en barok. Nu nog kun je de trappen zien met beelden van Tritons die tijdens festivals wijn schonken die via de trapsgewijze gangen naar beneden stroomde. Je hoefde er je glas maar onder te houden. Er werd gedanst, er waren voorstellingen, vieringen met muziek en kanonnensalvo’s, Venetiaanse nachten op de Elbe en jachtpartijen. Kortom een bruisend sociaal leven waar de adel graag gebruik van maakte. De linker oever vertegenwoordigde dan ook de kant van het leven.
Ten tijde van graaf Špork stroomde hier wijn.
Triton, half mens, half vis, schenkt de wijn.
De kant van de dood
Om zijn vader, de generaal, te eren liet graaf Špork op de rechter oever van de Elbe het monumentale ziekenhuis met de stenen kerk van de Allerheiligste Drie-eenheid bouwen. Het hospitaal was bedoeld als voorziening voor oude veteranen om daar hun laatste jaren door te brengen. De veteranen werden eerst verzorgd door de Celestinus Zusters en later door de barmhartige Broeders. Het hele gebouw was gericht op de dood. ‘Wees niet bang voor de dood’, was de boodschap. ‘De dood komt voor iedereen.’ Prachtig om te zien zijn de herontdekte fresco’s in corridor naar de beroemde apotheek, van dagelijkse taferelen waar de dood, uitgebeeld als een geraamte, altijd aanwezig is. ‘Dans met de dood’ heet deze serie van fresco’s die de vergankelijkheid van het leven uitbeelden.
In de gang naar de apotheek vind je de frescoserie ‘Dans met de dood’.
Op deze fresco zie je hoe de dood onder de ogen van 2 vrouwen een kind mee neemt.
Rondleiding
Het is super leuk om met een gids rond te lopen. Die vertelt op verzoek in het Engels of in het Duits over de streken van graaf Špork. Zo had hij aan de oever van de Elbe een paardenrenbaan gebouwd met 40 beelden van dwergen die allen het gezicht hadden van zijn vijanden. Of het verhaal dat hij een monsterlijk beeld liet maken van een advocaat waarvan hij vond dat die hem niet goed had geholpen. De advocaat deed hem een proces aan en de rechter besliste dat het beeld weg moest. Dat deed de graaf niet. Hij liet het beeld veranderen in Goliath en plaatste er een kleine David tegenover. De advocaat kon hem niets meer maken, maar iedereen wist waar het beeld over ging en dat de graaf hem te slim was af geweest.
David en Goliath, ieder aan een kant van de weg.
Wat kun je nog zien
De renbaan met de dwergen en alle andere bouwsels op de oever zijn helaas tijdens een overstroming in 1740 helemaal verwoest. Een dwerg is later nog teruggevonden en is te bezichtigen. David en Goliath staan er nog, ieder aan een kant van de weg. Aan de kant van het leven kun je nog steeds terecht in de oude Inn. De trappen waar de wijn over stroomde zijn er nog en worden nog ieder jaar gebruikt tijdens het oogstfeest. Er staan nog wat oude huizen uit de tijd van Graaf Špork maar verder is alles verwoest tijdens een grote brand in 1896. Het kasteel stond ten tijde van de brand al leeg en was vervallen. In 1901 werd het restant helemaal afgebroken.
De kant van de dood is daarentegen is geweldig bewaard gebleven. Het hospitaal Kuks wordt gezien als een van de mooiste barokke complexen van Tsjechië. Het is recent gerestaureerd en vooral de kerk en de enorme apotheek zijn een bezoek meer dan waard. Heel bijzonder vond ik ook de beeldengroep van 24 vrouwen die de deugden en ondeugden weergeven. Kopieën van de beelden staan op het bordes, de originelen bevinden zich in de voormalige ziekenzaal, waar je ze van alle kanten kunt bekijken en kunt raden aan de hand van de gezichtsuitdrukking en pose met de attributen over welke deugd of ondeugd het gaat. Gelukkig wordt een mooie beschrijving in het Engels meegegeven. Loop ook eens door naar achter naar de kruidentuin en de begraafplaats. Het blijft tenslotte de kant van de dood.
De binnenplaats van het Hospitaalcomplex met uitzicht op de vleugel waar de veteranen hun laatste dagen sleten.
De originele beelden van de beroemde kunstenaar Mathias Bernard Braun die de deugden en ondeugden verbeelden, staan veilig binnen in de voormalige ziekenzaal.
En het eindigt allemaal op de begraafplaats.
Handig om te weten:
♦ Kuks ligt in de regio Hradec Kralovic, in het noorden van Tsjechië ten oosten van het Reuzengebergte.
♦ Je kunt verschillende begeleide tours maken in het Hospital. Vooraf reserveren is niet nodig, behalve als je met een groep komt. Ik raad je toch aan om je komst vooraf aan te kondigen. Niet alle gidsen spreken voldoende Engels om je rond te leiden.
♦ Hospital Kuks, Šporks Familie Crypte en het Farmacie museum zijn van 1 november t/m 31 maart gesloten. In het voor- en naseizoen is het complex ook op de maandagen dicht.
♦ Kijk voor meer info op de officiële site.
Ik was in Tsjechië op uitnodiging van Czech Tourism Benelux, Broumovsko Touristic Website en Camping Aktief in Vernerovice.
Camping Aktief is de ideale uitvalsbasis voor wandelen en fietsen direct vanaf de camping. Het Nederlandse echtpaar Bert en Mien beheren de camping met kampeerplekken en vakantiehuizen en zij verzorgen een cultureel excursieprogramma met veel wandelplezier.
Meer weten over wandelen in Tsjechië? Lees dan ook het blog Magisch wandelen door het Tsjechisch rotslandschap van Teplice en Adrspach
Mooi!