Een pelgrimstocht over een Camino de Santiago ondernemen? Al je vragen beantwoord

Een pelgrimstocht ondernemen naar Santiago de Compostela wordt steeds populairder. Het wandelen van een camino is een geweldige ervaring en steeds meer mensen ontdekken waarom. Iedereen kan het doen. Op je eigen tempo, in je eigen ritme, met je eigen doel en verwachtingen. Je kunt kiezen voor een korte route, een lange, een redelijk vlakke route of een fysiek uitdagende route. Bij sommige camino’s kun je dagenlang door de natuur lopen, andere zijn meer stedelijk. Er valt iets te kiezen. De een loopt vanuit zijn of haar huisadres, de ander kiest er voor om de laatste honderd kilometer te doen. Maar hoe je het ook aanpakt, wees erop bedacht dat het lopen van een camino verslavend kan zijn. Je bent niet de eerste die niet kan stoppen.

Om je meer te vertellen over de achtergronden, cijfers en andere wetenswaardigheden, hieronder de eerste vragen die men stelt over de Camino de Santiago.

[toc]

Camino betekent letterlijk ‘de weg’. De Camino Santiago is dus de weg naar Santiago. Het wordt ook wel de Jacobsweg genoemd, de weg naar de apostel Jacobus de Meerdere, die volgens de overlevering begraven ligt onder de Kathedraal in Santiago de Compostela, een stad in Galicië in Noord Spanje.
De traditie van het lopen van de Camino gaat terug tot de 9de eeuw toen de Spaanse Koning Alfonso II van Asturië de allereerste pelgrimstocht ondernam, van Oviedo tot Santiago de Compostela, nadat hij hoorde dat een kluizenaar het graf van de heilige Jacobus gevonden had. Tegenwoordig staat deze route bekend als de Camino Primitivo.

De Camino Santiago de Compostela is niet één route, maar een netwerk van routes die beginnen in verschillende steden, voornamelijk in Spanje, Portugal en Frankrijk en eindigen in Santiago de Compostela. Aan deze routes zitten weer andere (internationale) routes gekoppeld, zodat je vanuit huis naar Santiago kunt lopen. Bij deze internationale routes ontbreekt vaak de infrastructuur voor pelgrims, zoals routebewegwijzering, accommodaties enzv.
Dat is bij de volgende camino’s wel beter geregeld:

Camino Frances

Dit is de meest belopen route. Ongeveer 55% van alle pelgrims koos in 2019 deze weg. Hij begint in Saint Jean Pied de Port, een Franse stad aan de grens met Spanje. De totale afstand is 790 km. Hier doet men gemiddeld 5 weken over. De meeste mensen lopen deze route niet helemaal. Zij beginnen in Sarria en lopen de laatste 100 km, wat de vereiste is om een Compostela te krijgen.

Camino Portugués

Dit is de tweede populaire route. Hij begint in Lissabon en is 630 km lang. Het stuk tussen Lissabon en Porto is minder belopen en ontbeert een hele goede routemarkering en het vinden van een albergue is ook lastig. Daarom beginnen de meeste mensen in Porto. Dan is de lengte 250 of 280 km, afhankelijk van de route die je neemt. Je kunt kiezen voor de kustroute (6,4 % van alle pelgrims deed dit) of de centrale route (21% van alle pelgrims in 2019). Het is mogelijk om een kleine omweg te maken via de Variante Espiritual.

Camino del Norte

Deze route begint in het Spaanse plaatsje Irun aan de grens met Spanje en is 825 km lang. Deze route groeit in populariteit omdat hij rustiger is dan de Camino Frances. Houd er wel rekening mee dat je voor deze route beter getraind moet zijn. Hij is moeilijker en intensiever dan de Frances.

Camino Primitivo

Dit is een relatief korte route van 321 km. Het wordt gezien als de zwaarste van alle camino’s vanwege de vele steile beklimmingen en afdalingen. De wandeling begint in Oviedo, Spanje.

Via de la Plata

Dit is van alle camino’s de langste; ongeveer 1000 km. Het is best een lastige route. Omdat hij minder belopen is, is de infrastructuur voor pelgrims niet optimaal en hij bevat daardoor langere etappes. Dit is een route waarbij je dagen door niet-stedelijk gebied kunt lopen. In de hete zomermanden is deze camino bijna niet te doen.

Finisterre-Muxia

De routes naar Finisterre en Muxia zijn eigenlijk geen camino’s. Ze beginnen in Santiago de Compostela en gaan naar Muxia of Finisterre, twee kustplaatsen in Galicië. Je krijgt er ook geen compostela voor. Mensen lopen vaak na het voltooien van hun camino door naar de oceaan. De afstand van Santiago naar Finisterre is 89 km en naar Muxia 86 km.

De cijfers van het officiële Bureau voor Pelgrims in Santiago de Compostela, die alle pelgrims registreert en ze voorziet van een compostela, heeft in 2019 347,578 pelgrims geteld die minimaal de laatste 100 km hebben gelopen of de laatste 200 km hebben gefietst. 

Dit is de verdeling in percentages:

• • • Camino Frances 189.937       54,65 %
    • Camino Portugués Central 72.357       20,82 %
    • Camino Portugués Costa 22.292       6,41 %
    • Camino del Norte 19.019       5,47 %
    • Camino Inglés 15.780       4,54 %
    • Camino Primitivo 15.715       4,52 %
    • Camino vía de la Plata 9.201       2,65 %
    • Muxía-Finisterre 1.548        0,45 %

Let wel; dit zijn cijfers van pelgrims die zich hebben laten registreren. Er zijn pelgrims die hun compostela niet ophalen. Bijvoorbeeld omdat het te druk is bij het Pelgrims Office, of omdat ze er al eentje hebben.

2020 en 2021 waren coronajaren. Er liepen toen veel minder pelgrims de tocht. Deze cijfers zijn niet representatief. 2022 was na 2019 een topjaar. 438.323 pelgrims haalden hun compostela op. 2022 was het eerste jaar na de coronapandemie waarin mensen weer vrij mochten bewegen. Het jaar 2021 was een heilig Jacobus jaar, een jaar waarin traditiegetrouw veel pelgrims de tocht ondernemen. De Paus heeft het heilig jaar verlengd, waardoor ook 2022 een heilig jaar is geworden en de de heilige deur openstaat. 

Qua verdeling mannen en vrouwen is het bijna gelijk. 51% van de pelgrims is vrouw en 49% man. 19 procent van de pelgrims is boven de 60 jaar. De leeftijdsgroep 30 tot 60 jaar is de grootste, namelijk 55%. De rest, 27 % is onder de 30.
Pelgrims komen uit alle lagen van de bevolking. Van studenten tot pensionado’s en alle beroepen daar tussenin.

Van oorsprong is het een religieuze wandeling, men ging om te bidden, om vergeving te vragen, om de heilige te vereren, om een gunst af te smeken of om je straf te ontlopen. In de katholieke leer is elk mens zondig en verdient straf. Je kunt door middel van aflaten je zonden laten kwijtschelden, waardoor je straf ontloopt. Een van de manieren om een aflaat te verdienen was door een pelgrimstocht te ondernemen naar bijvoorbeeld Jeruzalem, Rome of naar Santiago de Compostela. Soms werd je er ook toe veroordeeld. Als je zwaar over de scheef ging kon een burgerlijke of kerkelijke rechtbank je veroordelen tot een pelgrimstocht. Handig. Dan waren ze al snel zo’n zeven tot acht maanden van je af.

Tegenwoordig gaan mensen om verschillende redenen op pad. Dat kunnen onder andere spirituele, religieuze of sportieve redenen zijn. Sommige mensen zien het als een vorm van vakantie, anderen willen zichzelf beter leren kennen of nadenken over belangrijke vraagstukken in hun leven. Het officiële pelgrimsbureau in Santiago vraagt aan de mensen die zich komen registreren of hun tocht een religieuze reden had. De uitslag daarvan in 2019: 40 % loopt om religieuze redenen, 48 % om religieuze en andere redenen en 11 % geeft aan niet religieus te zijn.

Het volgend heilig jaar is in 2021. In dat jaar valt 25 juli op een zondag. 25 Juli is namelijk de naamdag van Sint Jacob. Zijn sterfdag en geboorte in de hemel worden dan herdacht. In zo’n heilig jaar gaat er een speciale deur open in de kathedraal, de “Puerta del Perdón” aan de Plaza Quintana. Die is altijd gesloten, behalve in een heilig jaar, waarin een pelgrim een volle aflaat kan verdienen als hij door de heilige deur naar binnen gaat. Volgens de katholieke leer blijft er na de biecht en penitentie nog een tijdelijke schuld over, te betalen in het vagevuur. Een volle of jubileumaflaat verleent de gelovige kwijtschelding van alle tijdelijke straffen. Een goede reden om in een jubileumjaar de Camino te lopen. De volgende heilige jaren worden 2027 en 2032.

Wandel je niet om religieuze redenen, dan moet je jezelf afvragen of 2021 het meest geschikte jaar voor jou is om een pelgrimstocht naar Santiago de Compostela te lopen. Tenminste, als je niet van hele erge drukte houdt. Want dat zal gebeuren; er zullen ontzettend veel mensen juist dit jaar op pad zijn.

Hoeveel je loopt op een dag is helemaal aan jou. Gemiddeld lopen pelgrims die een beetje ingelopen zijn zo’n 20 tot 25 km per dag. Als je veel minder kilometers kunt maken, moet je wel even uitzoeken welke Camino voor jou het meest geschikt is. Op de Via de la Plata bijvoorbeeld, zijn de etappes tussen de overnachtingsmogelijkheden best lang. Daar heb je veel minder last van op de Camino Portugués Central en de Camino Frances.

Ik zeg hier zelf volmondig ‘ja’ op. Ik heb me nooit, maar dan ook nooit onveilig gevoeld. Ik ben steeds vriendelijke mensen tegengekomen en heb onderweg allerlei soorten hulp ondervonden. Noord Spanje en Portugal zijn veilige landen. Je bent een pelgrim in een overwegend katholiek land.

Natuurlijk moet je jezelf niet in onveilige situaties brengen (ik kan ze zo niet even verzinnen). Treed mensen zelfverzekerd tegemoet, laat je spullen niet onbeheerd achter en laat achterblijvers weten waar je bent. Blijf nuchter en alert en als je en verdachte situatie ziet, maak er een foto van met je mobiel.

Onveiligheid zit hem ook in gevaarlijke verkeerssituaties, langsrazende auto’s op de weg, het struikelen over onverharde paden en loslopende agressieve honden. Dit kom je ook in Nederland tegen. Blijf alert, ken je alarmnummers (112), zorg dat je altijd een voldoende opgeladen telefoon bij je hebt en die honden, die kun je op afstand houden met je wandelstokken. Hoe minder je laat zien dat je bang bent, hoe beter dat gaat.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de camino’s niet gemaakt zijn als wandelroute. Het zijn pelgrimsroutes die naar Santiago gaan. Dat betekent dat je soms over doorgaande wegen loopt, dat er steden en mensen zijn. Het is geen natuurroute. Het voordeel daarvan is wel dat je iedere avond in een stadje kan stoppen en overnachten. Er zijn voldoende winkels onderweg en je kunt stoppen voor koffie en lunch (afhankelijk van je route).

Nu roaming in Europa in je mobiele telefoonabonnement zit, ben je minder afhankelijk van WIFI. Het bereik in Portugal en Spanje over het algemeen best aardig. WIFI vind je bijna overal, een enkele albergue uitgezonderd. Maar dan kun je gewoon terecht in het café of restaurant in je buurt.

Als je in albergues verblijft moet je ervan uitgaan dat je voor je eigen beddengoed zorgt. Ik zou zelf niet zonder een slaapzak op pad gaan. In de winter heb ik een dikke dons slaapzak bij me, want het kan heel koud zijn in de albergues. Sommigen hebben niet eens een kachel. Het komt nog voor dat er albergues zijn waar je een plastic matras en plastic kussen krijgt. Daar moet je op voorbereid zijn, je krijgt geen onderlaken en geen kussensloop. Dekens zijn er over het algemeen wel, maar het ligt gewoon zoveel lekkerder in mijn eigen schone slaapzak.

In de zomer is een dunne slaapzak voldoende. Je kunt ook kiezen voor een lakenzak. Ik vind een slaapzak gewoon fijner. Daarnaast heb ik ook een kussenovertrek mee.

Ik heb gehoord dat er in Spanje een wet is aangenomen die bepaald dat albergues standaard moeten voorzien in een laken en een kussensloop. Ik heb al pakketten gezien met papieren weggooilakens en slopen. Dat maakt het wel een stukje fijner liggen i.p.v. op het koude plastieken matras.
Als je in hostels en hotels verblijft, ligt er beddengoed op je bed. Je hoeft het dan niet zelf mee te nemen.

Het heeft weinig zin om kampeerspullen mee te nemen. Behalve op de Camino Portugués Costa, zijn er geen tot heel weinig campings. Wildkamperen mag niet. Je zou het maar voor niets meesjouwen.

Wat een Camino kost hangt er natuurlijk helemaal vanaf hoe luxe je levensstijl is. Als je overnacht in albergues betaal je 6-13 euro per nacht en als zelf je eten in de supermarkt koopt en zelf kookt, dan kun je al snel voor 20-25 euro per dag klaar zijn. Boek je ook af en toe een hostel (20-25 euro), eet je in restaurantjes (10-15 euro) en lunch je onderweg (5-10 euro) dan zit je uitgavepatroon ergens tussen de 25 en 40 euro per dag. Je kunt natuurlijk ook hotels boeken, je bagage laten vervoeren en de duurste restaurants uitzoeken.

Voor je heen en terugreis is het handig om de vliegprijzen goed in de gaten te houden. Over het algemeen is het handig om tijdig te boeken. Om je een indicatie te geven. Mijn heenvlucht met Tap Air van Amsterdam naar Porto kostte €74,- in februari 2020. De terugreis van Santiago naar Amsterdam met Vueling kostte €43,-. Reizen met de trein is duurzamer en ook heel goed te doen.

De beste maanden om een Camino de Santiago te lopen is erg afhankelijk van welke route je kiest, wat voor weertype je voorkeur heeft en of hoeveel mensen je onderweg wilt tegenkomen. In de zomer kun je heel goed de Camino del Norte en de Camino Primitivo lopen. Het is dan warm, geen regen. Op andere Camino’s kan in de zomer de hitte ondragelijk zijn, zoals op de Via de la Plata of het eerste deel vanaf Lissabon van de Portugese Camino. De kustroute van de Camino Portugués is dan vol met strandgangers, dat moet je willen.

Het seizoen op de Camino ’s loopt zo ongeveer van maart t/m oktober. Vermijd hierin in ieder geval de drukste maanden in juli en augustus. Het is dan erg warm en de Spanjaarden hebben ook vakantie. Je kunt van november t/m maart erg geluk hebben met het weer. Het is dan in ieder geval een stuk rustiger. Houd er wel rekening mee dat niet alle voorzieningen open zijn. Je kunt best wel eens voor een dichte albergue staan. De minste kans daarop heb je op de Camino Frances.
Mijn voorkeur? Ik zou zeggen van maart tot midden april of van midden oktober tot november. Dan is het rustig, het weer kan nog ontzettend lekker zijn, hoewel het al wat onstabieler wordt. De wintermaanden kunnen ook. Maar dan moet je voorbereid zijn op kouder weer, regen en zelfs sneeuw. Neem een dikke slaapzak mee. Niet alle albergues hebben verwarming.

Inpakken voor een pelgrimstocht vergt wat denkwerk. Als je zelf je rugzak draagt, wil je zo licht mogelijk reizen. Probeer je rugzak niet zwaarder te maken dan 7 kg. Alles waarvan je denkt dat je het misschien wel nodig kunt hebben, kan je beter thuis laten. Neem alleen dat mee, wat je echt nodig hebt. Op het internet kun je allerlei paklijsten vinden. Ik heb er ook 1 gemaakt; een paklijst voor een wintercamino. Wat moet je echt niet vergeten: je paspoort of ID, je credential, een smartphone, bankpasje/geld, medicijnen als je die gebruikt en goed ingelopen schoenen. De rest kun je allemaal onderweg aanschaffen.

Dit klinkt natuurlijk veel te kort door de bocht en dat is het ook. Het is bedoeld om je een beetje wakker te schudden. Probeer echt zo minimaal mogelijk mee te nemen. Je kunt met veel minder toe dan je denkt. Vergeet niet dat er gewoon winkels zijn onderweg.

Je bent aangekomen! Tof. Natuurlijk ga je als eerst naar het grote plein voor de kathedraal om een aankomstfoto te maken. Wil je meteen de kathedraal van binnen zien, dan breng je je rugzak naar een depot waar hem voor je bewaren. Je mag niet met je rugzak naar binnen.

In de kathedraal (die echt prachtig is) verwelkomt Sint Jacob nog steeds de pelgrims. Een beeld van hem is hoog geplaatst onder het timpaan van de Pórtico de la Gloria, achter het hoofdaltaar. Je kunt er via een trappetje naar toe om Sint Jacob van achteren te omhelzen, zoals het pelgrimsritueel voorschrijft.

Je kunt je compostela ophalen bij de Pilgrim’s Reception Office op Rúa das Carretas, 33, 15705 Santiago de Compostela. Het bureau is dagelijks open van 10:00 uur tot 18.00 uur. 

Het kan er erg druk zijn. Daarom is er nu een systeem waarmee je een ticket kan ophalen met een QR-code waarmee je de status van de rij kunt controleren. Je hoeft dus niet meer fysiek in de rij te staan. Je moet wel in de buurt blijven en meteen reageren als je nummer aan de beurt is.

De Pelgrimsmis wordt elke dag om 12.00 en 19.30 uur gevierd. Aan het begin van de mis worden, als een speciaal welkom, alle pelgrims die de afgelopen 24 uur in Santiago zijn aangekomen en die zich hebben laten registreren in het pelgrimsbureau, opgenoemd. Niet met naam, maar wel je nationaliteit en waar je begonnen bent.
De mis met de Botafumeiro wordt niet meer elke week gehouden. Wil je toch het grote wierookvat zien zwaaien dan kan je dat aanvragen. Ik heb gehoord dat het €400,- kost. Hij zwaait ook op belangrijke christelijke feestdagen.

Pelgrims zijn soms maanden onderweg en dan ineens komen ze aan in Santiago de Compostela. Na de eerste vreugde van het arriveren blijkt dat ze hun dagelijkse routine missen. Opstaan, inpakken en lopen. Aankomen, uitpakken en slapen. Een pelgrim hoeft maar voor drie dingen te zorgen en dat is de goede route lopen, eten zoeken en een slaapplaats vinden. Ineens is dat voorbij.
Als een soort cooling down, of aftrainen besluiten pelgrims nog een aantal dagen door te lopen naar Finisterre of Muxia, om daar hun Camino echt af te sluiten.

Albergue
Een albergue de peregrinos is een pelgrimsherberg. Vroeger werden ze ook refugio genoemd. Een credencial is verplicht voor onderdak in een albergue. Er is een groot verschil tussen de albergues. Je hebt albergues van de gemeente (municipal), van stichtingen of geloofsgenootschappen of privé albergues. Dat zegt overigens niets over de voorzieningen in zo’n albergue. Vaak zijn er grote slaapzalen met stapelbedden, maar je kunt ook kleinere slaapruimtes tegenkomen of bedden afgesloten met een gordijntje. In de meeste albergues kun je warm douchen, is er een gemeenschappelijke ruimte, vaak een keukentje meer of minder geoutilleerd. In sommige albergues kun je gezamenlijk eten en/of een ontbijt krijgen. Het is elke keer weer een verrassing wat je aantreft. De prijzen lopen ook uiteen. Denk aan bedragen tussen de 6 en 15 euro. Soms wordt er een donativo gevraagd.
In een albergue mag je maar 1 nacht blijven. Ze zijn meestal geopend vanaf 2 uur ‘s middags en de volgende dag moet je voor een bepaalde tijd weer vertrokken zijn.

Buen camino – Groet. Het wensen van een goed camino in het Spaans
Bom Caminho – Groet. Het wensen van een goede camino in het Portugees
Bon Camino – Groet. Het wensen van een goede camino in het Frans

Botafumeiro – Het wierrookvat
De Botafumeiro is een van de beroemdste en meest populaire symbolen van de kathedraal van Santiago de Compostela. Het is een groot wierrookvat die in de centrale koepel van de Kathedraal hangt. Hij weegt 53 kilo en is 1.50 m hoog. Met een systeem van katrollen kan het vat heen en weer geslingerd worden naar de zijbeuken van de kathedraal. Hiervoor zijn 8 mannen nodig, de zogenaamde tiraboleiros.
Botafumeiro wordt gebruikt om liturgische redenen en wordt gebruikt op speciale christelijke feestdagen, zoals hemelvaart, Pinksteren, kerstmis etc. Je kunt het ook aanvragen, maar dan moet je wel geld meebrengen.

Camino
Camino betekent ‘weg’ of ‘pad’ in het Spaans. Met El Camino wordt Het pad bedoeld, oftewel het Sint-Jacobspad. De weg naar het graf van Sint Jacobus de meerdere die in Santiago de Comostela begraven ligt. De Camino is niet één weg, maar bestaat uit meerdere routes die allemaal eindigen in Santiago.

Credential
De Credencial del Peregrino, betekent letterlijk de geloofsbrief van de pelgrim. Het is een op naam gesteld persoonlijke document dat de status van het pelgrim zijn bevestigt. Het wordt ook wel het ‘pelgrimspaspoort’ of de ‘stempelkaart’ genoemd.
In de middeleeuwen was het een document dat de pelgrim kreeg van zijn kerk, waarmee bevestigd werd dat hij een echte pelgrim was op weg naar Santiago de Compostela. Dit document werd gebruikt als een aanbeveling waarmee de pelgrim om voedsel en onderdak kon vragen.
Tegenwoordig heeft het vooral een praktische waarde als stempelkaart en als ‘toegangsbewijs’ voor de albergues. In het pelgrimsbureau in Santiago moet je de credencial laten zien om in aanmerking te komen voor een compostela. Je moet dan op de laatste 100 km minstens twee stempels per dag hebben.

Compostela
Een compostela is het officiële kerkelijke document waar in staat dat de pelgrimstocht volbracht is. Je kunt een composela ophalen bij het pelgrimsbureau, als je met je credential kunt bewijzen dat je de laatste 100 km van de camino wandelend, of de laatste 200km fietsend hebt afgelegd. De compostela is gratis. De mooie koker om hem in te bewaren moet je wel betalen.

Certificaat van afstand
In plaats van een compostela kun je bij het pelgrimsbureau ook een certificaat van afstand krijgen. Wordt bij de compostela alleen je naam ingevuld, bij het certificaat van afstand worden meer gegevens opgenomen, zoals de plaats van vertrek, het jaartal en de afgelegde kilometers.

Cruz de Ferro
Het Cruz de Ferro is letterlijk en figuurlijk een van de hoogtepunten van de Camino Francés. Het is een groot ijzeren kruis, en het heeft voor veel pelgrims een speciale symbolische betekenis. Vele pelgrims laten aan de voet van dit kruis een steentje achter, waardoor zich er nu een enorme stapel stenen heeft verzameld, die elk jaar hoger wordt. Met het achterlaten van de steen, die vaak al vanuit huis is meegenomen, laat de pelgrim ook zijn zorgen achter.

Donativo
Veel pelgrimsherbergen zijn uit idealisme ontstaan. Iedere pelgrim die hulp en onderdak nodig heeft is welkom, ongeacht zijn beurs. Er wordt dan ook niet over geld gesporken. De pelgrim bepaald zelf welke vergoeding hij passend vindt voor het gebodene en vertaalt dat in een vrijwillige bijdrage; de donativo.
De donativo hergbergen verdwijnen steeds meer omdat er misbruik van wordt gemaakt. Donativo betekent niet gratis. Ook deze herbergen hebben hun kosten. Wat is nu een goed bedrag? Dat is lastig te zeggen. Ik kan je zeggen hoe ik het doe. Ik reken voor een bed en douche €10,-. Alles wat ik daarnaast krijg of gebruik tel ik erbij op.

Nederlands Genootschap van Sint Jacop
Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is de vereniging van mensen met belangstelling voor het pelgrimsoord Santiago de Compostela in al zijn aspecten zoals; de apostel Jacobus de Meerdere, de kathedraal, de stad, de tocht ernaartoe, de kunst en cultuur en de religieuze dimensie. Deze vereniging helpt je op weg. Dat doen zij onder andere door bijeenkomsten te organiseren en informatie via hun website te verspreiden.

Refugio
Het woord refugio wordt nog steeds gebruikt als men het modernere woord Albergue de Peregrino’s bedoeld. Refugio betekent letterlijk toevluchtsoord of vluchtheuvel. Het is de plek waar pelgrims van oudsher tegen een geringe vergoeding een eenvoudig onderdak kunnen krijgen.

Pelgrim
Een pelgrim is van oudsher een bedevaartganger, iemand die naar een heilige plaats reist met religieuze bedoelingen. Tegenwoordig wordt het begrip pelgrim breder opgepakt. Iedereen die naar een heilige plaats reist mag zich pelgrim noemen, ongeacht zijn of haar intenties.

Variante Espiritual
De Variante Espiritual is een omleiding van 3 etappes op de Camino Portugués. Dit is een route die vrij recent bedacht is uit toeristische overwegingen. Het is een route die door mooi gebied loopt en waarvan de laatste etappe per boot afgelegd kan worden. Dit zou dan de boottocht zijn geweest die de Heilige Jacobus ook heeft afgelegd toen zijn lichaam in de stenen boot naar Padron gebracht werd.