“Ga de Andreas Schotel Wandelroute doen,” kreeg ik meerdere malen als tip via social media, toen ik een midweek logeerde bij Landal Duc de Brabant, nabij Hilvarenbeek. Ik googlede het op mijn telefoon en zag dat het gaat om een wandelroute van 3,5 of 10 km, langs werkplekken van een kunstenaar met die naam. Onderweg zijn schilderezels met zijn werk te zien en kunstwerken die geïnspireerd zijn op zijn etsen en aquarellen. Wat mij over de streep trok was dat bij het Andreas Schotel museum naast de deur een folderhouder hangt met daarin de wandelroute, zodat iedereen ook buiten de openingstijden een exemplaar kan meenemen. Dat is wel heel handig in deze coronatijd, waarin alles gesloten is.
Andreas Schotel
Ik had nog nooit gehoord van de kunstenaar Andreas Schotel of van de Andreas Schotel Wandelroute. Maar ik vond het juist leuk om dat nu te gaan ontdekken. Ik deed daarom vooraf geen enkele moeite om mij verder te verdiepen in wat ik zou gaan zien. Ik ging me laten verrassen.
Andreas Schotel museum
Het Andreas Schotel museum bevindt zich in Esbeek, een plaatsje op 12 autominuten van mijn Landalhuisje. Ik moest even opletten waar ik kon parkeren, want ik was bij het binnenrijden van Esbeek het museum voorbij gereden en stond meteen in de kern van het kleine plaatsje. Gelukkig was er bij de kerk plek genoeg. Ik liep terug naar het museum en vond de folderhouder naast de deur van het gesloten museum.
Terwijl ik de wandelfolder uit de houder pakte, werd ik aangesproken door een vriendelijke man die bij de buitenbar van het naastgelegen café stond. Of ik de wandelroute wilde gaan doen? “Jazeker,” zei ik, en we raken in gesprek. De man, die Piet Verhoeven heet, blijkt de voorzitter te zijn van de Stichting Vrienden van Andreas Schotel. Hij vertelt me in een notendop het volgende verhaal:
Andreas Schotel (1896-1984) was een Rotterdamse kunstenaar die in de vorige eeuw vanaf 1923 in de zomers in een klein tuinhuisje in Esbeek, met zijn gezin, leefde en werkte. Hij werd bijzonder geïnspireerd door de Brabantse omgeving en de werkende mens daarin. Hij trok er dus veel op uit en was overal in de buurt te vinden met zijn schildersezel om werkende mensen vast te leggen. Hij maakte vooral schetsen, etsen en aquarellen. Hij was een bekende en graag geziene gast in Esbeek.
Stichting Vrienden van Andreas Schotel
Aan het eind van zijn leven richtten een aantal inwoners van Esbeek de Stichting Vrienden van Andreas Schotel op. De Stichting had tot doel het werk te bewaren en ten toon te stellen. Van het één kwam het ander en er kwam een kunstuitleen, een museum, een festival en een wandelroute. Vele dorpelingen zijn als vrijwilliger actief in de Stichting. Het heeft een verbindend effect en er groeien mooie dingen uit.
Zo hebben verschillende kunstenaars de werken van Andreas Schotel als uitgangspunt genomen om er hun eigen vorm aan te geven. Dat resulteerde in vele grote kunstwerken langs de Andreas Schotel wandelroute, die het nog indrukwekkender maken.
Coöperatie Esbeek
Ik ben echt onder de indruk van dit verhaal. Hoe je in een dorpsgemeenschap samen tot zo iets moois kunt komen en dat het voorziet in het gevoel van saamhorigheid en zorgt voor sociale cohesie. Het is een bijzonder dorp, want hier is ook meer dan de helft van de bevolking lid van de Coöperatie Esbeek, die het café Schuttershof, waar we nu voor staan, hebben aangekocht toen het dreigde te verdwijnen. Samen hebben ze het café en de feestzaal verbouwd. Een deel van het café werd dorpshuiskamer en tevens Andreas Schotel museum. Het is een echte ontmoetingsplek geworden.
Piet vertelt ook over hoe ze met de Coöperatie de leegstaande kerk hebben omgebouwd tot een school, peuterspeelzaal en naschoolse opvang. Ze hebben er samen jaren over gedaan, en nu staat er iets prachtigs. Als ik er later langs loop moet ik dat beamen. Wat geweldig dat je dat als dorpsgemeenschap voor elkaar krijgt.
Koffie en folders
Piet vertelt met passie. Ik krijg koffie en hij heeft nog meer folders voor me en een boekje waarin de wandelroute nader wordt uitgelegd. Het Andreas Schotel museum en de wandelroute trekken jaarlijks zo’n 20.000 bezoekers. Ik vertel dat ik van plan ben om er een blog over te schrijven en dat doet hem deugt. Hoe meer mensen ervan weten, hoe beter.
Het eerste kunstwerk
Dan is het voor mij tijd om op pad te gaan. Ik volg de eerste aanwijzingen en wandel door de dorpskern waar ik meteen het eerste beeld vind die De Verbinding heet. Het is gemaakt door Hannes Verhoeven. Een bevreemdend beeld wel: het jongetje in zijn moderne T-shirt en met petje op, lijkt bedrieglijk echt. De ouders zien er uit alsof ze uit een ander tijdperk komen. Omdat er verder geen aanwijzingen of tekst bij het beeld staat mag ik zelf bedenken wat ik er van vind. Dat is ook wel leuk.
Later lees ik in het boekje (een aanrader om erbij te hebben) dat de verbinding tussen Rotterdam en Esbeek verbeeld wordt. Schotel reisde vanuit Rotterdam met de trein naar Tilburg en ging verder met de stoomtram naar Esbeek. De stoomtram had zijn eindpunt op deze plek. Hannes Verhoeven zegt over dit werk: “Ik wil met deze introverte, kwetsbare portretten een sfeer van vervreemding oproepen en ze zonder voetstuk in het huidige straatbeeld zetten.“
Zicht op Hilvarenbeek
Ik wandel verder het dorp uit en kom langs de eerste schildersezel met daarop werk van Andreas Schotel. Ik laat het even op me inwerken. Zo ziet zijn werk er dus uit. De kerktoren die ik in de verte zie, zie ik ook op de ets.
Even verderop is een beeldentuin. Daarin staat werk van verschillende kunstenaars. Ik wandel door de drassige ‘tuin’ en bekijk de beelden.
De Schuttel
Na de oude lindeboom, die overigens door Schotel meermalen is vastgelegd, sla ik linksaf. Bijna bij het bos aangekomen staat er een schattig klein huisje tussen de bomen. Het blijkt het huisje te zijn waar Andreas Schotel in de zomers verbleef. Het huisje heet De Schuttel. Ik kijk door de ramen. Alsof Andreas elk moment weer thuis kan komen. De bekers staan nog op tafel.
De route
De route gaat via het bos, over zandpaden, langs grote kale akkers, lieflijke vennen, een park en zelfs door een arboretum met machtige sequoia’s. Overal langs de route word ik verrast door schildersezels met kunstwerken van Andreas Schotel en grotere kunstwerken van onder anderen Hannes Verhoeven.
Het allermooist vond ik de beeldengroep van de baadsters in de Broekeling. Schotel had niet alleen interesse in zwoegende mensen, maar had ook oog voor vrouwelijk schoon. Of is dit ontspanning na gedane arbeid? Hoe het ook zij, deze beeldengroep maakt dit plekje bijzonder idyllisch. Het verbeeldt drie keer dezelfde baadster in andere poses. Voor mij lijkt het een groepje vrouwen die gezamenlijk baadt.
De Ploeger
Ook de ploeger met het paard vind ik sterk. Een prachtig beeld dat het gevoel van noeste arbeid oproept.
Zo wandel ik van het ene naar het andere kunstwerk. Ongeveer halverwege de route kom ik langs Boerderij de Koekoek. Aan de weg staat daar een huisje waar de dorstige wandelaar iets voor zichzelf kan inschenken.
Ontmoeting met de meester
Dan via het Arnoldspak en arboretum, waar je de meester zelf kunt ontmoeten. Een enorm beeld dat Andreas Schotel weergeeft zoals hij eruit zag. Vanaf de N269 is hij goed te zien. Dit beeld heeft de bedoeling om de interesse op te wekken van de voorbijganger.
Helaas moet ik ook langs de drukke weg lopen. Tot nu toe was het een heerlijk rustgevende wandeling door prachtig Brabants landschap. Dit stuk langs de N269, waar de auto’s onafgebroken langs me rijden, had voor mij niet gehoeven. Maar dan had ik wel het kunstwerk met de zagende mannen (pfff, zo ging dat vroeger) gemist.
Esbeekse koe
Ook een ander letterlijk hoogtepunt staat hier. Ik zie de enorme koe van 8 meter hoog, al van verre staan. Wat een bouwwerk! Het kunstwerk met de naam De Melkfabriek, kan beklommen worden. Dat laat ik me geen twee keer zeggen.
Ook dit kunstwerk is tot stand gekomen door de kracht van deze gemeenschap. Kunstenaar Hannes Verhoeven werkte, samen met 50 vrijwilligers, een half jaar aan het enorme kunstwerk dat 13.000 eiken latjes telt en 50.000 schroefjes.
Ik zie in de verte de kerktoren van Esbeek al weer liggen. Langs een kunstwerk met twee vrouwen die op het land aan het werk zijn, kom ik weer terug in het dorp. Ik whatsApp nog even een fotootje van de gebogen vrouwen die zwaar werk aan het doen zijn, naar een vriendin die erover klaagt dat ze thuis aan het werk is.
Café Schuttershof
Ik loop nog even door naar café Schuttershof om te zien of Piet er nog is. Ik wil hem graag vertellen hoezeer ik heb genoten van de wandelroute. Inmiddels is het druk geworden bij de buitenbar. Een aantal dorpsgenoten heeft zich verzameld en staan gezellig te praten. Deze plek voorziet inderdaad in een sociale behoefte. Ik vertel de aanwezigen hoe leuk ik de wandelroute vond en wens ze heel veel succes met de Stichting. Ik kom graag een keer terug als het museum weer open is. Ik ben nu echt nieuwsgierig geworden naar wat Andreas Schotel nog meer gemaakt heeft.
Alles op een rijtje:
Meer lezen over routes in Brabant? Kijk dan eens naar de volgende blogs:
Wat een geweldig idee van deze inwoners en wat een prachtige kunstwerken. Als ik eens in de buurt ben, ga ik deze wandeling zeker doen. Ik werd helemaal enthousiast van je beschrijving!!
Vriendelijke groet,
Tina Somberg-Buiks
Wat leuk! Veel plezier daar.